Zes tips hoe je van veranderen een contactsport maakt

Als veranderaars maken wij graag contact met de mens achter elke functionaris die we spreken. In de reacties die we bij onszelf waarnemen gedurende al die contactmomenten, ligt vaak veel informatie verscholen die essentieel is om tot echte verandering te komen. Wij geven je zes tips om van veranderen een contactsport te maken.

1. Zet je onderzoekende bril op

Als veranderaar ga je in elk contact steeds na wat jou raakt en wat dat jou vertelt: als een vrouwelijke directeur ons wegblaast, hoe zullen haar mensen zich dan voelen? Als een manager na ons eerste argument al zijn mening radicaal verandert, hoe houdt deze man dan stand tegenover zijn mensen in de hectiek van alle dag? Wat betekent het als ik iemand ja hoor zeggen, maar nee zie doen? Als we zien dat medewerkers met afwijkende meningen niet gehoord worden, wat betekent dat dan voor de innovatiekracht van deze club? Vertel in gesprekken met al die mensen  wat jou opvalt, verwoord je gevoel als je merkt dat iets onbesproken blijft of als het ergens schuurt tussen mensen. Zo kom je juist tot inzichten over wat in deze context aan de hand is. Je zet dus je onderzoekende bril op en behoudt een verwonderde blik (‘Hoe kan het toch dat …?’). Hierdoor blijf je automatisch zoekend en nieuwsgierig en blijf je weg uit een houding van Been there, done that.

2. Verbind je met mensen

Jezelf verbinden met anderen is een belangrijk middel dat je niet wilt uitsluiten, maar dat je juist bewust wilt gebruiken. Er lopen geen functieprofielen over de gang, en er zitten geen clusters competentievaardigheden naast je aan tafel, maar mensen met ieder hun eigen zorgen, verlangens, drijfveren en persoonlijke sores. Juist door je te verbinden met mensen kom je tot inzicht, tot dialoog, tot gezamenlijke nieuwe betekenisvorming én kun je ook tot verandering komen. Daarnaast geldt: wanneer je echt contact maakt met mensen en ze beter leert kennen, kun je ze ook niet meer ‘ont-kennen’. Dit is een belangrijk inzicht omdat veel huidige organisatieveranderingen vorm en inhoud krijgen via abstracte getallen en vervolgens over de hoofden van grote groepen medewerkers worden “uitgerold”. Op papier is vierhonderd medewerkers wegbezuinigen niet zo moeilijk, maar het wordt anders als je die ene mens blijft zien. Ga je die ontslaan als je weet dat ze net haar man heeft verloren? Alles verandert wanneer je echt contact maakt met mensen.

3. Wees waar de mensen zijn

Wanneer je regelmatig met medewerkers in gesprek bent, krijg je zicht op de ware hectiek van de dagelijkse bedrijfsvoering. Ken je die, dan zorgt dat er ook voor dat je niet meer gaat veranderen vanuit de gedachte: ‘ze moeten gewoon …’. Echt contact is overigens iets anders dan eens per jaar een werkbezoek waarbij je ‘komt kijken’ op de werkvloer. Als je geen contact maakt met het echte leven en werken, dreigt het gevaar van scorebordmanagement. Statistieken, kpi’s en het ziekteverzuimpercentage vertellen wel wat, maar het echte verhaal hoor je bij de koffieautomaat of als je met een groepje medewerkers naar het parkeerterrein loopt. En juist op die plekken vindt ook de echte verandering plaats. Wie de organisatie vanachter een computer wil veranderen met een Excelsheet voor zich voelt zich wellicht in control, maar die control vormt doorgaans een illusie van houvast. De echte wereld is te complex om in een Excelsheet te vatten. Wat veranderaars te doen staat is de complexiteit erkennen en er juist mee durven werken.

4. Word een pionier en omarm het niet-weten

Veranderen heeft een pionierend karakter. Iets is op die plek nog nooit gedaan, dus – zo leert Pippi Langkous ons – ‘denk ik dat ik het wel kan’. Ook al weet je zelf soms nog niet hoe. Elke organisatie is uniek en heeft zijn eigen patronen, bijzondere kanten, specifieke mensen en eigen vraagstukken. Daardoor heb  je zelf op voorhand vaak geen panklare oplossingen. Je betreedt regelmatig voor de eerste keer nieuw en soms ongerept terrein. Daarmee wordt veranderen een ontdekkingstocht waarbij je met anderen betekenis geeft aan wat er gebeurt als je je samen een weg baant richting de toekomst van de organisatie. Albert Einstein schreef: ‘De mens die zich omringt met feiten, niet toestaat dat hij verrast wordt, geen flits van intuïtie kent, geen veronderstellingen maakt, geen risico neemt, leeft in een afgesloten cel. Er is niets dat de geest en de verbeeldingskracht zo krachtig weet te verzegelen als onwetendheid.’

5. Neem zelf ook stelling in

Veranderen is een samenspel. Dat samenspel wordt sterker en kleurrijker als je zelf ook kleur bekent: wat vind jij ervan? Wat schort er in jouw ogen aan? Hoe komt iets op je over? Deze persoonlijke opstelling zorgt ervoor dat je nooit echt neutraal bent of kunt zijn: je bent zelf ook een mens met een mening, principes, waarden en normen, kwetsbaarheden en eigenaardigheden. Kortom, een mens met een eigen en unieke biografie. Die neem je altijd met je mee. Wees bij de contractering expliciet over wie je bent en welke opvattingen je hebt waarvan je inschat dat die wel eens een rol kunnen gaan spelen gedurende de looptijd van de verandering.

6. Vertrouw erop dat jij zelf je belangrijkste instrument bent

Als veranderaar ben je zelf je belangrijkste instrument. Vertrouw daarop. Jij bent vanaf nu de thermometer of barometer in de organisatie, jou vallen veranderingen op, jij voelt waar spanningen zijn en jij kunt bepalen welke elementen in het hier en nu belangrijk zijn om op door te vragen en aan vast te houden; ook als dit tot een conflict leidt. Want door het contact aan te gaan, voel jij dat het nodig is om op de ene plek mensen te stutten en te steunen en om op een andere plek juist de confrontatie aan te gaan, wil je in de echte wereld iets veranderen. Je kunt alleen jezelf als instrument inzetten als je voldoende in contact bent met de groep, het individu en de organisatie.

Zoals je kunt lezen, werken wij graag actief met alle informatie die we bij onszelf waarnemen gedurende gesprekken die we voeren. Enerzijds informeren we onszelf ermee; anderzijds benoemen of bespreken we vaak zaken en thema’s die vanuit een situatie, reactie of dynamiek aan het licht komen en waar we zelf twijfels bij voelen, waar we van schrikken, waar we plaatsvervangend trots, verbaasd of zelfs verontwaardigd over zijn. Of je nu intern of extern veranderaar bent: je bent zelf je belangrijkste instrument. Luister ernaar en handel dienovereenkomstig.

Veranderen is een contactsport en geen sudoku waarvan de oplossingen achterin het boekje staan.

Deze bijdrage is een bewerking van een deel uit het boek ‘Durf het verschil te maken’ , dat al 65 dagen op nummer 1 stond bij managementboek.nl. Lees hier een gratis voorpublicatie.

Deze bijdrage is eerder verschenen op HR Community.

Door: Guido van de Wiel & Merlijn Ballieux. Beide auteurs zijn verbonden aan Verdraaide organisaties. Merlijn Ballieux is veranderkundige en organisatiewetenschapper. Merlijn is oprichter van de Veranderbrigade en helpt als adviseur en spreker organisaties bij taaie verandervraagstukken. Hij schreef eerder ‘Veranderen zonder blauwdruk’ en werkte mee aan het boek ‘Andersom organiseren’.