VB tijdschrift #4

Door: Floor Hoogeboom

Om ons 10-jarig bestaan te vieren, schreven we een tijdschrift. Daarin vertellen we over de reis van de Veranderbrigade en delen we onze inspiratie bij de oprichting van de Veranderbrigade. Als derde: het hoofdstuk 'what is really crying out for change?'.

Doen wat nodig is

‘What is really crying out for change?’ – is een pijler voor de manier waarop we naar veranderkundige vragen kijken. Wat is hier écht nodig? Samen met klanten gaan we op zoek gaan naar het werkelijke vraagstuk. Zo vroeg een MBO-school ons om een nieuwe onderwijsvorm op te zetten. Uiteindelijk zijn we aan de slag gegaan met het vraagstuk: hoe organiseren we samen het onderwijs zó dat het aansluit bij het werkveld en de toekomst en hoe geven we dan de rol van docenten weer?

Om aan de slag te kunnen gaan met het werkelijke vraagstuk, om te kunnen doen wat nodig is, hebben we alle niveaus in de organisatie nodig. Verandering vindt nooit geïsoleerd plaats: alleen één onderdeel veranderen lukt niet wanneer de context niet mee-verandert. Voor het werken aan betekenisvol onderwijs binnen die MBO-school, was het voor ons een basisvoorwaarde om met docenten, het managementteam én de directie aan de slag te gaan. 

‘Doen wat nodig is’ of ‘op zoek naar het vraagstuk’ kan soms zorgen voor wat schuring bij opdrachtgevers. Anne Spapens, brigadier van 2015 tot en met 2017: “Ik zie het schuursponsje als een metafoor voor de werkwijze van de Veranderbrigade. Vanuit het idee: zonder schuring geen glans. Samen met Merlijn ging ik op gesprek bij de directeur van een ziekenhuisgroep. Merlijn was niet bang om prikkelende vragen te stellen en ging meteen de diepte in: dieper dan de vraag van de directeur en we kwamen in het gesprek bij de essentie terecht. Dat schuurde wel, want dat was de directeur niet gewend, en ik evenmin. De manier van werken van de Veranderbrigade kan dus bij sommige mensen tot verwarring leiden, omdat er vragen worden gesteld of inzichten worden verkregen die niet erg alledaags zijn. In de beginjaren werd het een running joke om te zeggen dat we aan ‘veranderkunde by confusing around...’ deden. Ook was ik zelf vaak in de war, door bepaalde dynamieken in een gesprek of door dingen die ik over mezelf te weten kwam in een samenwerking met een collega.” 

Bart Bosch, brigadier sinds 2018, ziet juist de meerwaarde in van het ‘doen wat nodig is’. “Ik vind het gaaf dat we de grenzen mogen opzoeken. Je mag echt met het vraagstuk aan de slag; wat sta ik hier nou werkelijk te doen? Bij een vorige werkgever werd ik gevraagd voor een IT-vraagstuk, als het dan echt spannend werd, was je alleen maar gelegitimeerd om met IT-vraagstukken aan de slag te gaan.”

Why

Naast ‘doen wat nodig is’, is ‘terug naar de essentie’ een andere zin die ons heeft vastgepakt. Merlijn werd geïnspireerd door Wouter en zijn vraag waartoe je als organisatie op aarde bent. Deze bedoeling valt in ons werken bijna samen met de waarom-vraag. Een belangrijke inspiratiebron is het werk van Simon Sinek, ‘Start with why’. Sinek is ervan overtuigd dat organisaties succesvoller, invloedrijker en innovatiever zijn als ze zich richten op het waarom van hun organisatie. Hij pleit ervoor om het waarom als startpunt in het denken te nemen

Het gedachtegoed van starten met waarom biedt houvast in het bekijken van vraagstukken en het doen wat nodig is. Fabrice Luyten, betrokken bij de brigade sinds 2018, legt uit wat dit voor hem betekende: “Toen ik bij de Veranderbrigade werkte, heb ik een supergave klus gedaan bij een TBS-kliniek; we hebben toen gekeken naar het anders vormgeven van het verlofproces. Dat was een heel spannend onderwerp, want het waren de jaren na de moord op Anne Faber in Utrecht. Er was dus veel maatschappelijke druk en spanning.

Tegelijkertijd keken we om ons heen in de organisatie en zagen we dat er zoveel procedures opgestapeld waren, dat mensen niet meer toekwamen aan het doen van hun eigenlijke werk. Toen hebben we ons afgevraagd: waartoe dienen verlofaanvragen, waarom zijn ze nodig? Dat was binnen de kliniek een alternatieve invalshoek, die zowel nieuw perspectief bood maar ook spannend was. Ik vond dit supergaaf, dat je aan zo’n belangrijk maatschappelijk relevant thema mocht werken in een procedurele en taaie omgeving, waarbij je wezenlijke vragen mocht stellen zodat je samen de essentie weer op de voorgrond kon zetten.”

Hoedan?

Een ander belangrijk principe gaat over de vraag hoe we werken. We kennen geen vastomlijnd model, geen aanpak die we bij al onze klanten toepassen. We geloven ten sterkste dat er geen algemene maatregelen zijn die passen bij specifieke problemen: geen wasstraat of foie gras management waarbij je de verandering bij mensen door de strot duwt. 

We proberen niet één model centraal te stellen, maar we dagen elkaar uit om per situatie te kijken welke verschillende inzichten toe te passen zijn. Verschillende inzichten en inspiratiebronnen wisselen elkaar af en vullen elkaar aan. Praktisch betekent dit dat er een aantal denkers zijn die ons inspireren en die we vaak gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan het gedachtegoed van Deep Democracy of de ideeën van Patrick Lencioni op het vlak van samenwerking. Ook bevragen we elkaar regelmatig op de inspiratiebronnen voor ons werk. Daarbij ontdekken we soms heel onverwachte bronnen van inspiratie, bijvoorbeeld de film The Biggest Little Farm of de serie Ted Lasso.

Bart geeft aan wat het ontbreken van een dominant model hem biedt: “Een van mijn eerste klussen bij de Veranderbrigade was bij de gemeente Meppel. De vraag was eigenlijk een standaard adviseurstraject, maar omdat we geen vastomlijnde werkwijze hebben, hadden we daar de ruimte om tot andere interventies en werkvormen te komen dan ze gewend waren. We hebben toen een heel festival voor de gemeente Meppel georganiseerd. Het was leuk om te doen, en het was gaaf om te zien dat je mensen op een minder gebruikelijke manier weet te prikkelen.”

Onno Feith, brigadier sinds 2018, ziet dat de werkwijze ook voor brigadiers soms onwennig is: “Het klinkt natuurlijk prachtig: geen vastomlijnde methodieken, maar als beginnende adviseur bij de Veranderbrigade kan het soms pittig zijn. Je hebt als starter behoefte aan houvast, dat je weet waartoe je je hebt te verhouden. De vraag: ‘Hoe doe ik het hier goed?’ spookte een lange tijd door mijn hoofd.” 

Isolde Passchier, brigadier sinds eind 2021, bevestigt dit: “In mijn beginperiode bij de Veranderbrigade waren er weinig kaders. We doen nooit hetzelfde, we leveren eigenlijk altijd maatwerk. Er zijn wel 100 veranderaanpakken te bedenken, hoe weet je dan als beginnend adviseur wat de juiste is? Gelukkig doe je het werk samen met collega’s, maar in het begin vond ik het wel lastig. Ik maakte in die tijd soms het grapje dat ik het ook wel eens fijn zou vinden om PowerPoints recht te trekken.”

Inspiratie?

Kijk ook eens hier:

Simon Sinek, start with why: https://youtu.be/u4ZoJKF_VuA?si=1fIsirZ6pKXOeUcz

Patrick Lencioni: Five Dysfunctions of a Team by Patrick Lencioni (youtube.com)